کتمان درآمد
منظور از کتمان درآمد، درآمدی است که در طول یک سال مالیاتی از فعالیت‌های اقتصادی به دست آمده اما این درآمد در دفاتر قانونی ثبت نشده و در اظهارنامه مالیاتی نیز ابراز نشده باشد.
مأموران مالیاتی پس از دسترسی به اسناد و مدارک قابل اعتماد و یا دریافت اطلاعیه‌های مستند واصله از دفتر اطلاعات مالیاتی و سایر مراجع و تطبیق آن‌ها با مندرجات دفاتر قانونی و صورت‌های مالی ابرازی در مهلت مقرر و احراز عدم ثبت اطلاعات مربوطه در دفاتر مودی، می‌توانند نسبت به تعیین و محاسبه درآمدهای کتمان شده و مطالبه مالیات متعلق طبق مقررات قانون فوق الذکر مبادرت نمایند.
در مورد مصادیق درآمدهای کتمان شده و هزینه‌های غیرواقعی، از آنجایی که در بخشنامه مذکور درآمدهای تخمینی از مصادیق درآمدهای کتمان شده تلقی نگردیده است، لذا جهت محاسبه جریمه مربوط به درآمدهای کتمان شده باید مالیات متعلق را بدون اعمال درآمد مشمول مالیات تخمینی محاسبه و سپس جریمه آن محاسبه گردد.
هنگام استفاده از روش علی الرأس برای تعیین درآمد مشمول مالیات، درآمدهای تخمینی بدون اتکا به مدارک یا انتخاب فروش ابرازی مودی به عنوان قرینه مالیاتی، درآمد کتمان شده موضوع مقررات تبصره ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم نبوده و مشمول جریمه موضوعه نخواهد بود.
در خصوص مصادیق درآمدهای کتمان شده و هزینه‌های غیرواقعی، از آنجایی که در بخشنامه مذکور درآمدهای تخمینی از مصادیق درآمدهای کتمان شده تلقی نگردیده است، لذا صرفاً جهت محاسبه جریمه مربوط به درآمدهای کتمان شده باید مالیات متعلق را بدون اعمال درآمد مشمول مالیات تخمینی محاسبه و سپس جریمه آن محاسبه گردد.
هزینه‌های غیرواقعی موضوع قسمت اخیر تبصره ذیل ماده ۱۹۲ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌هایی هستنند که در دفاتر قانونی ثبت شده و ممکن است متکی به مدارکی نیز باشند. اما مأموران مالیاتی پس از تحقیقات لازم و یا دسترسی به قرائن و مدارک قابل اعتماد احراز نمایند که هزینه صوری بوده یا تحقق نیافته و یا مدارک مربوط به آن‌ها نیز غیرواقعی و مجازی بوده است. در این صورت این گونه هزینه‌ها که طبعا واجد شرایط مقرر در مواد ۱۴۷و۱۴۸قانون مذکور هم نیستند. در حساب مالیاتی مودی هزینه غیرقابل قبول تلقی و مشمول جریمه مقرر خواهند شد.
آیا کتمان درآمد جرم است و مجازات کیفری دارد؟
با اصلاحیه سال ۹۴ قانون مالیات‌های مستقیم، انجام برخی از اعمال، جرم مالیاتی محسوب شده و مجازات کیفری به همراه دارد. یکی از این اعمال، طبق بند ۲ ماده ۲۷۴ ق.م.م اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن می‌باشد. البته در مورد منظورِ این ماده، می‌توان بحث کرد ولی به هر حال آنچه معلوم است این است که قانون‌گذار با توجه به اهمیتِ مقابله با کتمان درآمد، این بند را در ماده ۲۷۴ درج کرده است.
انواع کتمان درآمد از نظر سازمان مالیاتی
- عدم ثبت و یا کمتر ثبت کردن درآمدها در دفاتر از طریق به وجود آوردن خریداران ساختگی و شماره (کد) اقتصادی جعلی و یا کد دیگران مخصوصا موسساتی که فروش کالای آن‌ها از طریق شعبه، نمایندگی و… حاصل می‌گردد.
- جایگزین کردن مواد اولیه ارزان قیمت به جای مواد گران قیمت
- ثبت خرید کالا و دارایی در حساب هزینه برخلاف موازین مربوطه
- بیشتر منظور نمودن قیمت خرید کالا و دارایی از طریق به وجود آوردن فروشندگان و فاکتورهای ساختگی و یا ثبت خرید کالا و هزینه‌هایی که واقعیت ندارند
- کمتر تحویل گرفتن مقدار کالاهای خریداری شده داخل یا وارداتی و ثبت تمامی مبلغ خرید در دفاتر
- ثبت هزینه‌های مستقیم واردات و یا خرید کالا در حساب هزینه‌های جاری
- متورم کردن مبلغ مندرج در فاکتورهای خرید و هزینه‌ها از طریق تبانی با مشتری
- ثبت هزینه‌های شخصی و واهی به حساب هزینه‌های موسسه
- ارائه هزینه‌ها و صورتحساب‌های خرید بیش از یک بار به حسابرسان
- خارج کردن کالای سالم از حساب‌ها به عنوان ضایعات و عدم ثبت فروش آن‌ها در دفاتر
- دستکاری در وسایل اندازه‌گیری کالا (کم فروشی)، سوءاستفاده از صندوق‌های فروش نقدی و عدم ثبت فروش واقعی در دفاتر
- حساب سازی و حساب به حساب کردن ثبت فروش یا درآمد در حساب‌های بستانکاران، جاری شرکاء و غیره
- منظور نمودن مطالبات لاوصول واهی و یا عدم ثبت وصول مطالبات حذف شده
- استفاده از نرم افزارهای متعدد به منظور تهیه صورت‌های مالی متفاوت برای شرکت و سازمان امور مالیاتی
- بستانکار نمودن حساب مشتریان بابت برگشت واهی کالا و منظور نمودن تخفیفات نقدی ساختگی به حساب مشتریان
- خارج نمودن دارایی‌های مستهلک شده از حساب‌ها به منظور کتمان درآمد و فروش آن‌ها در زمان انحلال و یا واگذاری
- تسعیر غیرواقعی نرخ ارز به منظور کتمان سود و نشان دادن زیان
- انعقاد قراردادهای صوری و فاکتورهای ساختگی خرید مواد، کالا و هزینه
- عدم ثبت برخی از هزینه‌ها به منظور کتمان برخی از درآمدها
- اعلام بیش از قیمت واقعی قیمت تمام شده کالای ساخته شده از طریق افزایش غیرواقعی قیمت مواد یا موادی که خریداری نشده، دستمزد و سربار تولید
- از بین بردن گزارش‌های خروجی و جایگزین نمودن گزارش‌های خروجی جعلی به جای گزارش‌های خروجی اصلی
- الحاق، حذف و تغییر اعداد و اطلاعاتی که قبلا به کامپیوتر داده شده است از طریق دستکاری در برنامه کامپیوتر